ÖZET
İnsanoğlunun doğuştan gelen iki yetisi vardır: Akıl ve duygu. Akıl, neyi yapıp yapmayacağını söyler, duygu ise yaptığına anlam yükleyerek ilişkisel bir yaşama yön verir. Böylelikle bu yetiler onu diğer canlılardan ayırmaktadır. İnsanın insan olması açısından doğuştan getirdiği bazı temel hakları vardır. Bu haklara sahip olmak karşılık gerektiren bir şey değildir ancak doğa durumundan devletli topluma geçişe birlikte haklara sahip olmak, beraberinde birtakım sorumlulukları yerine getirmeyi zorunlu kılmıştır. Modern dünyada sorumluklar yerine getirildiğinde haklara sahip olursunuz, getirmediğinde haklardan yoksun olmak söz konusudur. Günümüzde insan dışında insani özelliklere sahip olan bazı varlıklar belirmeye başlamıştır. Bunlara Yapay Zekâ adı verilir. Yapay Zekâ düşünüyor, konuşuyor, meslek icra ediyor ve tercih yapıyor. Günümüzde sentetik yaşam formuna sahip bu varlıkların, toplumsal hayata hızlı bir biçimde entegre olmaları ve hemen her alanda görünür olmaları söz konusudur; eğitim, sağlık, üretim, medya, eğlence vs. Sentetik yaşam formuna sahip Yapay Zekâ, insan gibi toplumsal hayatta ontolojik statüye sahip olabilir mi? Ontolojik statüleri söz konusu olacaksa, aynı şekilde insani haklara sahip olabilir mi? Makale bu sorulardan yola çıkarak Yapay Zekâ'nın ontolojik statüye sahip olabileceğini ancak insani haklara sahip olamayacağını tartışmaktadır. Çünkü teknolojik ilerleme, yapay Zekâ'nın insani zekâya sahip, hatta onu aşan makinalar üretebilir ancak duygu yükleyemez. İnsani duygular, teknolojinin yapabileceği bir şey değildir. Duygu yüklü olmayan varlıklar, sorumluluk bilincinde olmayacaktır ve dolayısıyla sorumluluklarını yerine getiremeyecektir. Bu nedenle sorumluluk yerine getirilmediğinde insani haklardan söz etmek düşünülemez.
Anahtar sözcükler: İnsan, akıl, yapay zekâ, ontolojik statü, hak.
ABSTRACT
Human beings have two innate faculties: reason and emotion. Reason tells you what to do and what not to do, while emotion gives meaning to what you do and directs a relational life. These faculties thus distinguishit from other living beings. Human beings have certain fundamental rights that they are born with as human beings. The possession of these rights is not something that requires reciprocity, but with the transition from the state of nature to a state society, the possession of rights has necessitated the fulfillment of certain responsibilities. In the modern world, when responsibilities are fulfilled, you have rights; when they are not, you are deprived of rights. Today, some beings other than human beings withhuman characteristics have begun to emerge. Theseare called Artificial Intelligence. Artificial Intelligence thinks, speaks, performs professions and makes choices. Today, these beings with synthetic life forms are rapidly integrated into social life and are visible in almost every field; education, health, production, media, entertainment, etc. Can Artificial Intelligence with a synthetic life form have an ontological status in social life like humans? If they will have ontological status, can they also have human rights? Based on these questions, the article argues that Artificial Intelligence can have ontological status but not human rights. Because technological progress can produce machines with human intelligence, even surpassing it, but it cannot impose emotion on it. Human emotions are not something that technology can do. Beings that are not charged with emotion will not be conscious of responsibility and therefore will not be able to fulfill their responsibilities. It is therefore unthinkable to talk about human rights when responsibility is not fulfilled.
Keywords: Human, reason, artificial intelligence, ontological status, right.